NVWA heeft nauwelijks grip op tabaksindustrie

Overtredingen van het reclameverbod door tabaksfabrikanten worden zelden opgemerkt door de inspectie, concludeert The Investigative Desk na analyse van tien jaar inspecties van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit. Ook legt de dienst het juridisch regelmatig af tegen een overtredend fabrikant, die daardoor boetes weet te verzachten en vertragen. De bevindingen van het onderzoek verschijnen vandaag in het tweeluik De Tandeloze Toezichthouder bij Vrij Nederland.

De NVWA spendeert maar 2% van haar middelen en mankracht aan tabakstoezicht, veel minder dan aan de andere toezichtsvelden waarover zij waakt, zoals voedselveiligheid en dierenwelzijn. Deze beperkte handhaving richt zich vrijwel volledig op het rookverbod en leeftijdscontroles. Op het verbod op reclame en promotie, hét middel waarmee tabaksfabrikanten nieuwe klanten aan zich binden, wordt het minst gehandhaafd.

Jaarlijks controleert de NVWA minder dan 0,5% van de tabaksverkooppunten op het reclameverbod. Ondertussen bleef sluipmarketing voor sigaretten bij studentenverenigingen, festivals, tabaksspeciaalzaken, webshops, via influencers en bij supermarkten jarenlang onopgemerkt. De NVWA trad steeds pas op nadat er in de media over deze sluipmarketing was bericht. De lage handhavingsgraad schrok de industrie niet af. Fabrikanten tikten de incidentele boetes af en maakten nieuwe afspraken.

Als resultaat werd in de bijna twintig jaar dat tabaksreclame verboden is overtreders nauwelijks het hoogste boetebedrag van €450,000 voor een individuele overtreding opgelegd, de sporadische boetes leidden niet tot de constatering van recidive die daarvoor nodig is. Bovendien werden boetes regelmatig gehalveerd of kwijtgescholden. Zo kreeg tabaksfabrikant Japan Tobacco International, een multinational met een wereldwijde miljardenomzet, een halvering van de boetebedragen omdat zij met minder dan 80 werknemers in Nederland wettelijk gold als een middelklein bedrijf.

Het beleid van de NVWA wordt sterk gestuurd door het ministerie van VWS, dat de ketting de laatste jaren veelal kort heeft gehouden. Daardoor heeft de tabakswaakhond de industrie nauwelijks angst in kunnen boezemen. Voor staatssecretaris Paul Blokhuis zijn de bevindingen van The Investigative Desk aanleiding om bij de ministerraad te pleiten voor verdere versterking van het tabaksteam van de NVWA.

Lees het hele verhaal op Vrij Nederland.