Gif in de Schelde – De kunst van het wegkijken

Enorme hoeveelheden kankerverwekkend gif zijn door de chemische fabriek 3M bij Antwerpen gedumpt en via de Schelde in Nederland terecht gekomen. ‘We wisten niet dat de volksgezondheid gevaar liep.’ Dat zeggen de ministers die in 2017 verantwoordelijk waren voor de beslissing om te zwijgen over de PFOS-vervuiling. In werkelijkheid waren er tal van signalen dat er wel een gevaar was. Die zijn vijftien jaar lang systematisch genegeerd, zo blijkt uit een reconstructie voor Knack en Vrij Nederland door The Investigative Desk.

Door Tim Luimes en Tomas Vanheste | 7 juni 2022

De chemische fabriek 3M staat sinds een jaar in het brandpunt van de Vlaamse belangstelling. In het voorjaar van 2021 kwam door het graafwerk van burgeractivist Thomas Goorden aan het licht dat de omgeving van 3M zwaar vervuild is met PFOS. Die gevaarlijke stof behoort tot de PFAS- familie, duizenden chemicaliën die voor altijd in het milieu blijven en waarvan steeds duidelijker is dat ze een verwoestend effect hebben op ecosystemen en de menselijke gezondheid.

De 3M-fabriek bevindt zich op een steenworp afstand van de Schelde, die een kleine vijftien kilometer verder Nederland in stroomt. Toen vorig jaar duidelijk werd dat 3M honderden keren meer PFOS in de Schelde mocht lozen dan in Nederland was toegestaan, was de provincie Zeeland woedend. Omdat PFOS zich ophoopt in de natuur, overschrijden de gehaltes in vis uit de Westerschelde achthonderd keer de veilige norm van het RIVM, bleek vorig najaar uit onderzoek van chemieprofessor en PFAS- expert Jacob de Boer van de Vrije Universiteit. ‘Dat is echt gigantisch,’ zegt hij.

Ruim vijftien jaar negeerde de Vlaamse overheid ernstige aanwijzingen dat de PFOS-vervuiling in Zwijndrecht een gevaar voor de volksgezondheid vormde. Dit is te verklaren door een veelheid van systeemfouten: een versnippering van verantwoordelijkheden, de grote rol die private partijen met commerciële belangen hebben gekregen en een slechte doorstroming van wetenschap naar beleid.

The Investigative Desk reconstrueerde deze geschiedenis. Hoe kan een ramp als deze zich voltrekken? En waarom is er nooit aan de bel getrokken?

Lees het volledige artikel in Knack en Vrij Nederland.