BAT stuurde miljoenen naar Nederland, nu wil Brazilië geld zien

De Braziliaanse overheid eist 350 miljoen euro van Britse tabaksgigant British American Tobacco wegens belastingontwijking. De fiscale constructies liepen via Nederland, dat door Brazilië wordt beschouwd als “preferentieel belastingregime”. 

Souza Cruz is een cruciaal bedrijfsonderdeel van multinational British American Tobacco (BAT), in omzet het grootste tabaksconcern ter wereld. Souza Cruz is de grootste leverancier van tabak binnen het concern en draait een jaaromzet van (omgerekend) meer dan 2 miljard euro.

Maar de BAT-dochter heeft ook een probleem. De Braziliaanse fiscus verdenkt haar van het illegaal omzeilen van winstbelastingen in de periode 2004-2012.

De juridische claim is opgelopen tot (omgerekend) 350 miljoen euro, zo vermeldde BAT in het jaarverslag over 2019. De afgelopen jaren sleepte de Braziliaanse overheid BAT in een reeks zittingen voor de rechter, nu ligt de zaak bij het Hooggerechtshof in hoofdstad Brasília.

Een Nederlandse dochteronderneming speelde een sleutelrol bij het wegsluizen van de Braziliaanse winsten. Yolanda Netherlands BV had geen werknemers en ontplooide geen echte activiteiten. Toch was het bedrijf vanaf de oprichting in 1998 meteen winstgevend. In 2009 en 2010, bijvoorbeeld, noteerde Yolanda Netherlands nettowinsten van respectievelijk 73 en 123 miljoen euro.

Deze opbrengsten kwamen uit Brazilië en bestonden in de eerste plaats uit rente. De vennootschap Yolanda Netherlands leende geld uit aan zusterbedrijf Souza Cruz in Rio de Janeiro: eind 2010 stond er voor omgerekend 526 miljoen euro aan leningen in de boeken. Zo stroomde er van 2007 tot 2012 jaarlijks tussen de 21 en 30 miljoen euro aan rente naar Nederland.

De Braziliaanse overheid meent dat BAT met deze constructie in eigen land onterecht winstbelasting ontliep – de rentelasten drukten immers zwaar op de winst van Souza Cruz.

Madeira-route

Verder stuurde BAT Braziliaanse winsten in de vorm van dividend naar Nederland, blijkt uit rechtbankdocumenten. Dat ging via een omweg. Souza Cruz boekte een deel van haar inkomsten  niet in eigen land, maar in zusterbedrijf Souza Cruz Overseas S.A. op het Portugese eiland Madeira. Dit eiland staat bekend vanwege haar gunstige winstbelastingtarief: bedrijven betalen geen 25 procent winstbelasting (zoals in Nederland) of 34 procent (zoals in Brazilië), maar slechts 5 procent.

Het Madeirese Souza Cruz Overseas was op haar beurt weer een dochter van Yolanda Netherlands in Amstelveen. De winsten die op Madeira werden geboekt, keerde het bedrijf als dividend uit aan het Nederlandse moederbedrijf. Tussen 2006 en 2012 ging het om zeker 290 miljoen euro in totaal, blijkt uit de jaarverslagen.

Ook van deze geldstroom vindt de Braziliaanse regering dat de nationale schatkist ermee werd benadeeld. Tax Justice Network, een groep voorvechters van eerlijke belastingheffing, ontvouwde de Madeira-route in 2019 in een rapport en concludeerde dat de Braziliaanse schatkist hierdoor 28 miljoen euro per jaar misliep.

Vanaf 2011 maakte BAT stapsgewijs een eind aan de fiscale constructie. Het Braziliaanse Souza Cruz werd onder de Britse tak van het BAT-concern gebracht, het Amstelveense dochterbedrijf Yolanda Netherlands werd in 2015 opgeheven.

Grijze lijst

BAT deed dat mogelijk omdat Nederland  in 2010 door de Braziliaanse regering op een ‘grijze lijst’ van gunstige belastingregimes was geplaatst. Hierdoor mochten Braziliaanse ondernemingen vanaf 4 juni 2010 geldstromen richting Nederland niet meer van hun winst aftrekken, tenzij er in de Nederlandse onderneming sprake was van “substantiële economische activiteiten”. Volgens de Braziliaanse fiscus was dat bij Yolanda Netherlands niet het geval. Terwijl er in 2011 en 2012 nog zeker 87 miljoen euro aan rente en dividend vanuit Brazilië naar Nederland stroomde.

BAT hanteert in de rechtszaak juist de omgekeerde redenering, blijkt uit de rechtbankstukken. Omdat Nederland tot 4 juni 2010 níet op de grijze lijst stond, waren alle fiscale routes vóór die tijd sowieso niet strafbaar. In het meest recente tussenvonnis, van  maart 2020, ging de rechtbank ver in die redenering mee. Wel bleef de claim van 350 miljoen euro voorlopig overeind.

Dat Brazilië Nederland op een lijst met twijfelachtige fiscale regimes heeft geplaatst, is volgens het ministerie niet terecht. Nederland verzocht de Braziliaanse regering al in 2010 om van die lijst geschrapt te worden, maar zonder succes. Brazilië bevestigde de kwalijke positie van Nederland in 2015.

Volgens een woordvoerder van Financiën is de discussie met de Brazilianen over de grijze lijst nog altijd gaande: „Sinds 2016 zijn Nederland en Brazilië in gesprek over de aanpassing van het bestaande belastingverdrag. Tijdens die gesprekken is ook de grijze lijst een aantal malen aan de orde gekomen.”

—————————————————————————————————————————

Reactie Braziliaanse Openbaar Ministerie

Wanneer het Hooggerechtshof tot een definitieve uitspraak komt, is nog niet bekend. “Wij kunnen geen commentaar geven op deze belastingkwestie,” mailt een woordvoerder van het Braziliaanse Openbaar Ministerie aan The Investigative Desk.

Reactie BAT

De woordvoerder van BAT gaat niet in op vragen over de Brazilië-zaak: “We kunnen geen commentaar geven op specifieke kwesties die onderwerp zijn van lopende rechtszaken.” Hij benadrukt dat BAT in 2019 wereldwijd ruim 2,1 miljard pond winstbelasting betaalde, waarmee de effectieve belastingdruk van het concern op 26 procent zou liggen. “Dat is ruim boven het wettelijke percentage van 19 procent in het Verenigd Koninkrijk.” The Investigative Desk onthulde afgelopen najaar dat BAT in het VK zelf vrijwel geen belasting betaalt.

Lees het volledige artikel in NRC.